۱۱ سپتامبر | از دروازه جهنم تا بازگشت به نقطه صفر

محمدزمان حسینی | شهرآرانیوز؛ ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ روزی ماندگار در تاریخ معاصر است، در آن روز دو حمله تروریستی به مرکز تجارت جهانی در نیویورک صورت گرفت. هرچند مسئولیت آن حمله را گروه القاعده به رهبری اسامه بن لادن برعهده گرفت، اما پیامد آن به آمریکا محدود نشد و دود برخواسته از آن دامن افغانستان را نیز گرفت.

رویداد حمله به مرکز تجارت جهانی پای آمریکا را به کشوری کشاند که در سه قرن سه ابر قدرت را زمین‌گیر کرده و حالا بعد از خروج نیرو‌هایی آمریکایی پس از ۲۱ سال لقب گورستان امپراطوری بیش از پیش در مورد افغانستان صدق می‌کند. هر چند شکست نیرو‌های خارجی در افغانستان محصول و معلول رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی نیز می‌باشد، اما روحیه دیگر ستیزی و دشمن ستیزی افغانستانی‌ها را هم نباید نادیده گرفت.

با اینکه نیرو‌های آمریکایی و متحدانش‌شان که عددشان در برخی سال‌ها به ۱۵۰ هزار نیرو می‌رسید و پیشرفته‌ترین تجهیزات را نیز در اختیار داشتند، اما پس از ۲۱ سال از افغانستان خارج شدند.

دستاورد‌های ناقص در افغانستان

الف) شکست پروژه دولت‌سازی

آمریکایی‌ها و جامعه جهانی در مدت حضوشان تلاش کردند، دولتی شبه مدرن را در افغانستان مستقر کنند. آن‌ها در همین راستا زلمی خلیلزاد و اخضر ابراهیمی نماینده وقت سازمان ملل را موظف کردند تا پروسه اجلاس بن را بنا بگذراند.

اگر چه در اجلاس بن آلمان بنای یک دولت مدرن گذاشته شد، اما واقعیت جامعه افغانستان و تکثر قومی و مذهبی توانایی پذیرش ساختار دولت متمرکز و مدرن را نداشت، علاوه بر اینکه زمامداران این دولت خود شاخصه‌های سیاست مداران مدرن را نیز نداشتند و عمدتا به صورت کسب سهمیه  شرکت در جنگ در ساختار سیاسی سهیم شده بودند.

ب) فساد اداری

هرچند فساد اداری در افغانستان ریشه‌اش به درازای تشکیل افغانستان معاصر است و این سنت غلط جا افتاده تلقی می‌شود. اما فساد اداری در دولتی که آمریکایی‌ها سنگ بنای آن را گذاشتند، بی‌سابقه بود. از اختلاس‌های گسترده تا لیست معلمان خیالی در برخی مناطق حاکی از فساد گسترده در نظامی داشتند که بنایش در بن آلمان گذاشته شده بود.

ج) مواد مخدر

مواد مخدر هسته اقتصادی گروه‌های تروریستی در افغانستان و منبع اکمال این گروه‌ها می‌باشد، رقم درآمدی آن برای طالبان طبق گزارش‌ها به بیش از ۵/۲ میلیارد دلار می‌رسد. حضور نیرو‌های انگلیسی که در قالب ائتلاف ناتو در ولایت هلمند فعالیت داشتند، بیش از آنکه منجر به کاهش و کشت این مواد شود، باعث افزایش چند صد برابری آن در ۲۱ سال گذشته گردید.

د) گروه‌های تروریستی

اگرچه ناتو و آمریکا برای سرکوب و ریشه‌کن کردن تروریست‌ها در افغانستان به این کشور لشکر کشیدند، اما بعد از ۲۱ سال در توافق دوحه قدرت سیاسی در افغانستان را به همان گروهی که روزی رئیس جمهور بوش وعده نابودی آن و شریکش یعنی القاعده را داده بود تسلیم کرد.

طبق گزارش‌ها تنها در یک‌سال گذشته در ۱۳ حمله داعش ۷۰۰ غیرنظامی جان خود را از دست دادند و این یعنی آمریکایی‌ها بعد از ۲۱ سال به نقطه صفر بازگشته‌اند و توافق دوحه گفته می‌شد، متضمن امنیت و عدم اجازه طالبان به فعالیت گروه‌های تروریستی عملا با کشته شدن رهبر القاعده در همسایگی سراج‌الدین حقانی از مقامات طالبان تحت شعاع قرار گرفت.

از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ افغانستان علی رغم کاستی‌هایی که در حکومت مرکزی داشت، اما در برخی شاخص‌ها نیز شاهد رشدی نسبی بود و دریچه‌های امید برای مردم افغانستان اندکی گشوده بود، ولی بعد از تسلط طالبان هر روز به تاریکی‌ها افزوده می‌شود.

البته مردم افغانستان در ۲۰ سال گذشته در مواردی، چون تحصیل زنان، انتخابات، حقوق شهروندی و آزادی مذاهب تجربه‌های خوبی داشته‌اند که در یک‌سال گذشته خبری از آن نبوده است.

تعقیب تا دروازه جهنم

جوبایدن در سخنرانی خود به مناسبت  سالروز رویداد ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ از راه‌های زیادی برای مبارزه با تروریسم سخن گفته است و اذعان دارد که حضور نظامی آمریکا در بسیاری مناطق راهگشا نیست او گفته است که کشورش فعالیت گروه‌های تروریستی را از راه دور زیر نظر دارد، بایدن به رهبران و گروه‌های تروریست هشدار داده و از تعقیب‌شان تا دروازه‌های جهنم خبر داده تا مطمئن شوند آن‌ها از بین رفته است.

اما جنرال فرانک مک کنزی فرمانده پیشین سنتکام در خاورمیانه گفته است بایدن در خصوص توانایی آمریکا برای کنترل از راه دور تروریست‌ها در افغانستان را زیر سوال برده است.

مک کنزی به رسانه CBS گفته است که کشتن رهبر القاعده در کابل را نباید به عنوان معیار برای مهار تروریسم از راه دور برگزید، زیرا توانایی ما در حال حاضر نسبت به زمان حضورمان در افغانستان ۲ یا ۳ درصد می‌باشد و میزان توانایی اطلاعاتی‌مان به شدت کاهش یافته است.

با این حال هنوز انتقادهای زیادی به سیاست خروج غیرمسئولانه بایدن در آمریکا از سوی سیاستمداران این کشور وارد می‌شود.

مک مستر، مشاور پیشین امنیت ملی ترامپ که سابقه فرماندهی نیرو‌های آمریکایی در جنگ افغانستان را نیز داشته است، در مطلبی در روزنامه واشنگتن پست با اشاره به کشتن الظواهری در کابل نوشته است که «کاخ سفید نباید آنقدر احمق شود که یک حمله در سال را برای کوتاه کردن فضای تنفس القاعده برای برنامه‌ریزی و عملیات علیه ایالات متحده و متحدانش را کافی بداند.» وی اظهارات بایدن را عادت به خود فریبی خوانده است.